Showing results by author "Melchior Wankowicz" in All Categories

Ksiazka uwazana za najwieksze dzielo pisarza. Ma stale miejsce w kanonie klasyki reportazu wojennego. Autor oddaje w niej hold, stawia pomnik zolnierzom armii generala Andersa. Narracja rozpoczyna sie od momentu, gdy Polacy zaczynaja przygotowywac kolejny szturm na wzgórze. Kazdy rozdzial to opowiesc o jednej jednostce wchodzacej w sklad II Korpusu lub relacja z fragmentu dzialan zbrojnych.

Zbiór felietonów poruszajacych temat zachowan Polaków na emigracji. Wzbudzil tak olbrzymie kontrowersje, ze gdy autor wydal "Kundlizm" w Rzymie w 1974 roku, kilka czasopism emigracyjnych na znak protestu zerwalo z nim wspólprace. Bo "kundlizmem" nazwal Wankowicz nasza ceche narodowa, stanowiaca przeciwienstwo godnosci i szlachetnosci. Niniejsze teksty publicystyczne to bowiem nie tylko obserwacja emigranckiego zycia w obcym kraju - to zarliwa i otwarta krytyka rodaków, próbujacych na skróty, na cudzej krzywdzie zbudowac wlasne szczescie.

"Ziele na kraterze" jest w twórczosci mistrza reportazu pozycja wyjatkowa. Te upstrzona wspomnieniami i autobiograficznymi wtretami powiesc napisal Wankowicz w 1951 roku - juz po stracie swojej córki Krystyny, laczniczki w Powstaniu Warszawskim. Pomimo rozleglych opisów codziennosci w okupowanej Warszawie i prób wyslowienia niewyobrazalnego bólu rodziców po stracie dziecka, "Ziele na kraterze" stanowi przede wszystkim afirmacje zycia, bliskich wiezi rodzinnych, pelna humoru skarbnice anegdot i zapomnianego juz folkloru ziemianskiego. Czaruje odbiorców juz od pierwszych zdan.

Pierwszy tom amerykanskiego tryptyku podrózniczego Melchiora Wankowicza pt. "W slady Kolumba". Autor opisuje dziesieciomiesieczna podróz po amerykanskich drogach i bezdrozach, która odbyl wraz z zona.

"W pepku Ameryki" to trzeci tom (po wczesniejszych "Atlantyk-Pacyfik" oraz "Królik i oceany") amerykanskiego tryptyku podrózniczego Melchiora Wankowicza pt. "W slady Kolumba", o którym sam pisal: "Trzy ksiazki, które wydaje, powstaly z ciaglej wlóczegi. Zamiast osla mialem rozklekotane auto, a zamiast jalmuzny - honoraria za odczyty w ogromnym zasiegu ladów Ameryki i Kanady". Jest to obraz Stanów Zjednoczonych lat 60.

Wywolujacy dzis sporo kontrowersji reportaz z ostatnich dni przedwojnia oraz poczatków kampanii wrzesniowej. Wankowicz podjal próbe rekonstrukcji wydarzen w Gdansku - godzina po godzinie. Wiele znaczacych szczególów dotyczacych obrony Westerplatte zaczerpnal z rozmowy z majorem Henrykiem Sucharskim. Obficie korzystal równiez z relacji innych swiadków.

Zbiór reportazy o kampanii wrzesniowej. Wiekszosc reportazy w ksiazce powstala na goraco, w ostatnich miesiacach 1939 roku, na podstawie rozmów z bezposrednimi uczestnikami wydarzen. Wedlug opowiadania porucznika Jerzego Lewandowicza:"W nocy z 24 na 25 sierpnia o pól do piatej obudzil mnie zolnierz z rozkazem mobilizacyjnym. Mielismy stworzyc oslone mobilizacji.

Reportaz o Oddziale Wydzielonym Wojska Polskiego. To m. in. dzieki temu utworowi rozpowszechnil i utrwalil sie mit majora Henryka Dobrzanskiego, ps. "Hubal". W 1945 roku we Wloszech Melchior Wankowicz spotkal jednego z hubalczyków, który opowiedzial mu dzieje oddzialu. Tym zolnierzem byl Romuald Rodziewicz, ps. "Roman". Jego relacja doczekala sie kilku wydan.

Nostalgiczna podróz w czasie. Autor powraca pamiecia w rodzinne strony, by opisac nieistniejacy swiat kresowych dworów: litewskie Nowotrzeby i bialoruskie Kaluzyce. Z duza pieczolowitoscia odtwarza wyglad budynków, sprzetów, a takze zwyczaje i potrawy. Wspomina dzieciece zabawy i ludzi, których wtedy spotkal.

Reportaz Melchiora Wankowicza, opisujacy jego podróz po Prusach Wschodnich i splyw kajakiem "Kuwaka". Towarzyszka w tej wyprawie jest czternastoletnia córka autora. Jest to niezwykle barwny opis przygód i rozmów, które pisarz odbyl w drodze. Tekst ma równiez charakter polityczno - historyczny.

Jeden z pierwszych reportazy Wankowicza, opisujacy tygodniowy pobyt w ZSRR. Na radziecka Rosje patrzyl okiem zyczliwym i nieuprzedzonym, choc takze bez wiekszego entuzjazmu. Wankowicz mial niezwykly dar obserwacji, latwosc nawiazywania kontaktów z ludzmi, ogromna ciekawosc drugiego czlowieka, a co najwazniejsze zyczliwosc dla niego. Cechy te sa doskonale widoczne w tekscie, stanowia wyróznik calej twórczosci autora, czyniac ja wyjatkowa i ponadczasowa.

Trzeci tom dziel zebranych Melchiora Wankowicza, zawiera utwory o tematyce wojennej. Sa to m.in.: reportaze dotyczace I wojny swiatowej i wojny polsko - bolszewickiej. Reportaze Wankowicza, lacza autentyzm zdarzen z elementami wspomnieniowymi i fabularno - anegdotycznymi. Ponadto widac w nich wrazliwosc pisarza na rózne barwy i odcienie polszczyzny. W 1999 roku na podstawie "Szpitala w Cichiniczach" nakrecono film pt. "Wrota Europy", w rezyserii Jerzego Wójcika.

Drugi tom amerykanskiego tryptyku podrózniczego pt.: "W slady Kolumba". Autor wraz z zona pedza po Stanach Zjednoczonych autem - czarnym, czterodrzwiowym De Soto - z którym to Wankowicz, niczym prawdziwy obywatel USA, jest zlaczony niemal organicznie - nazywa go swoim przyjacielem, a rozlaka z maszyna równa sie wrecz amputacji fizycznej. Sam autor tak pisal o cyklu: "Trzy ksiazki, które wydaje, powstaly z ciaglej wlóczegi. Zamiast osla mialem rozklekotane auto, a zamiast jalmuzny - honoraria za odczyty w ogromnym zasiegu ladów Ameryki i Kanady."

"Anoda i katoda" to ostatnie dzielo pisarza, wydane juz posmiertnie w latach 1980-1981. Wedlug zamyslu autora, mial to byc przeglad calej jego twórczosci, poczawszy od pierwszych tekstów jeszcze sprzed I wojny swiatowej, a konczac na powstalych w ostatnich latach zycia. Na tom 2 (zatytulowany "Miedzyepoka") sklada sie m.in. slynny utwór o sztuce pisania reportazu pt.

"Anoda i katoda" to ostatnie dzielo pisarza, wydane juz posmiertnie w latach 1980-1981. Wedlug zamyslu autora, mial to byc przeglad calej jego twórczosci, poczawszy od pierwszych tekstów jeszcze sprzed I wojny swiatowej, a konczac na ostatnich latach zycia. Na tom I (zatytulowany "Bylo to dawno") skladaja sie m.in. zgrabne felietony, pelne uroczych szczególów wspomnienia i mistrzowskie reportaze z zycia codziennego.

Mistrz reportazu tym razem o zaleznosciach w jakie uwiklany jest nasz kraj. Poglady gloszone przez Wankowicza byly wówczas bardzo niepopularne. Napisal on, ze "chociaz Polska nalezy kulturowo do Zachodu, geopolitycznie jest uzalezniona od Wschodu". To w takim kontekscie umiejscawia on Polske w tytulowym klubie trzeciego miejsca. Utwór powstal podczas pobytu w Stanach Zjednoczonych i wydano go w 1949 nakladem Instytutu Literackiego w Paryzu.

W drugim tomie "Karafki La Fontaine'a" Melchior Wankowicz kresli portret reportera doskonalego. Pisze o cechach, które powinien on posiadac. Wsród nich na pierwszym miejscu wymienia: zaangazowanie, ciekawosc swiata, komunikatywnosc, empatie. Ponadto duzo uwagi poswieca technicznej stronie pisania tekstów: doborowi odpowiedniego tytulu, grafiki, która ma za zadanie wzmacniac percepcje czytelników, rzetelnosci dziennikarskiej, prawidlowemu cytowaniu.

Ostatnie dzielo pisarza wydane za jego zycia. Jest to dowcipna, erudycyjna rozprawa o gatunkach pisarstwa, które ma swój poczatek w potrzebie podzielenia sie z innymi swoimi przezyciami. Na tom skladaja sie krótkie teksty, poswiecone sztuce pisania reportazy. Autor skupia sie na uwagach na temat jezyka, fonetyki. Analizuje proces slowotwórczy i przywoluje jezyk polskiej emigracji, podkresla wage humoru i jego intelektualny aspekt. W tekstach znajdziemy zarówno refleksje historyczna, jak i merytoryczna, stylistyczna i etyczna. Na uwage zasluguje konsekwentna, przystepna narracja, która nie spowalnia tempa calosci.

Lacinskie "de profundis" oznacza "z glebokosci". Doglebnie, trafnie, z historycznym i odautorskim komentarzem opisuje tu Wankowicz dzieje exodusu Polaków do Kanady na przelomie wieków XIX i XX. Ale "Polacy i Ameryka" to nie tylko dzieje exodusu. Mistrz reportazu przedstawia tez proces zapuszczania korzeni czy codzienne zmagania z cudzoziemska rzeczywistoscia. Poznajemy tez ówczesna spoleczna i polityczna sytuacje rodaków, która staje sie powodem ruchów emigracyjnych na inny kontynent.