در این قسمت مروری می‌کنیم بر امتیازنامه تنباکو و روند گسترش اعتراضات علیه این امتیازنامه که در نهایت منجر به انحلال آن شد. کمی هم صحبت می‌کنم درباره عواقب اقتصادی و سیاسی انحلال این امتیازنامه در ایران.

نقل قولهای مستقیم این قسمت از این منابع بود:

• متن قرارداد امتیازنامه تنباکو از کتاب «معاهدات و قراردادهای دوره قاجاریه» به کوشش غلامرضا طباطبایی مجد
• مقالات میرزا آقاخان کرمانی در نقد امتیازنامه تنباکو از روزنامه اختر چاپ استانبول
• اعلامیه بی‌امضا در تبریز علیه رژی، و نامه ناصرالدین شاه در جواب میرزای شیرازی، از «شورش بر امتیاز رژی» اثر فریدون آدمیت
• تلگراف میرزای شیرازی خطاب به شاه، تلگراف اصفهان درباره تحریم تنباکو از جانب آقانجفی، و نامه شاه به امین‌السلطان برای لغو رژی از کتاب «اسناد سیاسی دوره قاجار» اثر ابراهیم صفایی
• تلگراف علمای تهران خطاب به میرزای شیرازی، تلگراف میرزای شیرازی در پاسخ آنها، و اعلامیه بی‌امضا در تهدید بعد از شورش 14 دی، از کتاب «تاریخ دخانیه» اثر شیخ حسن کربلایی، به کوشش رسول جعفریان
• نامه شاه خطاب به میرزا حسن آشتیانی از کتاب «تاریخ بیداری ایرانیان» اثر ناظم الاسلام کرمانی، به کوشش علی‌اکبر سعیدی سیرجانی
• شرح شورش روز 14 دی و متن اعلامیه ارنستین در لغو رژی از کتاب «روزنامه خاطرات» اثر محمدحسن خان اعتمادالسلطنه
• نامه میرزا آقاخان کرمانی به ملکم خان از کتاب «نامه‌های تبعید» به کوشش هما ناطق و محمد فیروز
• عریضه خطاب به میرزای شیرازی از روزنامه قانون، چاپ لندن

منابع برای مطالعه بیشتر:

• شورش بر امتیازنامه رژی: تحلیل سیاسی، از فریدون آدمیت
• بازرگانان در دادوستد با بانک شاهی و رژی تنباکو، از هما ناطق
• تاریخ دخانیه، از شیخ حسن کربلایی به کوشش رسول جعفریان
• Russia and Britain in Persia: Imperial Ambitions in Qajar Iran, by Firuz Kazemzadeh
• Religion and Rebellion in Iran: The Tobacco Protest of 1891-1892, by Nikki R. Keddie

لینک برای پشتیبانی مالی دلاری:

Patreon

Paypal